Ξενοφών - Αγωγή και Τεκνοποιία στην αρχαία Σπάρτη
«Ὅταν κάποτε σκέφτηκα ὅτι ἡ Σπάρτη, μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ ὀλιγάνθρωπες πόλεις, ἔχει ἀναδειχθεῖ ἡ πιὸ ἰσχυρὴ καὶ ἡ πιὸ ὀνομαστὴ πόλη στὴν Ἑλλάδα, ἀπόρησα πως τάχα ἔγινε αὐτό· ὅταν ὅμως παρατήρησα τις συνήθειες τῶν Σπαρτιατῶν, ἔπαψα νὰ ἀπορῶ.
Καὶ ὄντως θαυμάζω τὸν Λυκοῦργο ποὺ θέσπισε γι' αὐτοὺς τοὺς νόμους, στὴν τήρηση τῶν ὁποίων ὀφείλουν τὴν εὐδαιμονία τους, καὶ τὸν θεωρῶ ἐξόχως σοφό. Διότι ἐκεῖνος εἶναι ποὺ ἔκαμε τὴν πατρίδα του νὰ ὑπερέχει σε εὐδαιμονία, ὄχι μιμούμενος τὶς ἄλλες πόλεις, ἀλλὰ ἐφευρίσκοντας θεσμοὺς ἀντίθετους ἀπὸ τῶν περισσότερων ἄλλων.
Καὶ πρῶτα, γιὰ νὰ ξεκινήσω ἀπὸ τὴν ἀρχή, θὰ μιλήσω γιὰ τὴν τεκνοποιία. Στὶς ἄλλες πόλεις πιστεύεται ὅτι ἐκπαιδεύονται καλὰ οἱ κόρες ποὺ πρόκειται ἀργότερα νὰ γίνουν μητέρες ἂν τρέφονται μὲ ὅσο τὸ δυνατὸ μικρότερη ποσότητα ψωμιοῦ καὶ μὲ ὅσο τὸ δυνατὸ λιγότερο προσφάι· τὸ κρασὶ ἢ τοὺς εἶναι ἐντελῶς ἀπαγορευμένο ἢ τοὺς ἐπιτρέπεται νερωμένο· καὶ ὅπως οἱ περισσότεροι χειροτέχνες κάνουν καθιστική ζωή, ἔτσι καὶ στὶς κόρες ἐπιβάλλουν οἱ ἄλλοι Ἕλληνες να μένουν καθιστὲς καὶ νὰ ἀσχολοῦνται μὲ τὴν ἐριουργία. Πῶς λοιπόν μπορεῖ κανεὶς νὰ περιμένει ἀπὸ γυναῖκες ποὺ ἀνατρέφονται ἔτσι νὰ κὰμουν σπουδαῖα παιδιά;
Ἀλλὰ ὁ Λυκούργος σκέφτηκε ὅτι οἱ δοῦλες ἐπαρκοῦσαν γιὰ τὴν κατασκευή ενδυμάτων, καὶ στὶς ἐλεύθερες Σπαρτιάτισσες ἐπέβαλε νὰ γυμνάζουν τὸ σῶμα τους, καὶ μάλιστα ὄχι λιγότερο τὰ κορίτσια ἀπὸ τὰ ἀγόρια, θεωρώντας ὅτι τὸ σπουδαιότερο γι' αὐτές εἶναι ἡ τεκνοποιία. Ἐπιπλέον καθιέρωσε ἀγῶνες δρόμου καὶ δύναμης γιὰ νὰ συναγωνίζονται μεταξύ τους οἱ γυναῖκες ὄπως συναγωνίζονται οἱ ἄνδρες, ἐπειδὴ πίστευε ὅτι, ἂν καὶ οἱ δύο γονείς εἶναι δυνατοί, γίνονται καὶ τὰ παιδιά τους πιὸ εὔρωστα.»
Ξενοφῶν, «Λακεδαιμόνιων Πολιτεία», Ι.1-4, μετάφραση Ἀλόη Σίδερη
Καὶ ὄντως θαυμάζω τὸν Λυκοῦργο ποὺ θέσπισε γι' αὐτοὺς τοὺς νόμους, στὴν τήρηση τῶν ὁποίων ὀφείλουν τὴν εὐδαιμονία τους, καὶ τὸν θεωρῶ ἐξόχως σοφό. Διότι ἐκεῖνος εἶναι ποὺ ἔκαμε τὴν πατρίδα του νὰ ὑπερέχει σε εὐδαιμονία, ὄχι μιμούμενος τὶς ἄλλες πόλεις, ἀλλὰ ἐφευρίσκοντας θεσμοὺς ἀντίθετους ἀπὸ τῶν περισσότερων ἄλλων.
Καὶ πρῶτα, γιὰ νὰ ξεκινήσω ἀπὸ τὴν ἀρχή, θὰ μιλήσω γιὰ τὴν τεκνοποιία. Στὶς ἄλλες πόλεις πιστεύεται ὅτι ἐκπαιδεύονται καλὰ οἱ κόρες ποὺ πρόκειται ἀργότερα νὰ γίνουν μητέρες ἂν τρέφονται μὲ ὅσο τὸ δυνατὸ μικρότερη ποσότητα ψωμιοῦ καὶ μὲ ὅσο τὸ δυνατὸ λιγότερο προσφάι· τὸ κρασὶ ἢ τοὺς εἶναι ἐντελῶς ἀπαγορευμένο ἢ τοὺς ἐπιτρέπεται νερωμένο· καὶ ὅπως οἱ περισσότεροι χειροτέχνες κάνουν καθιστική ζωή, ἔτσι καὶ στὶς κόρες ἐπιβάλλουν οἱ ἄλλοι Ἕλληνες να μένουν καθιστὲς καὶ νὰ ἀσχολοῦνται μὲ τὴν ἐριουργία. Πῶς λοιπόν μπορεῖ κανεὶς νὰ περιμένει ἀπὸ γυναῖκες ποὺ ἀνατρέφονται ἔτσι νὰ κὰμουν σπουδαῖα παιδιά;
Ἀλλὰ ὁ Λυκούργος σκέφτηκε ὅτι οἱ δοῦλες ἐπαρκοῦσαν γιὰ τὴν κατασκευή ενδυμάτων, καὶ στὶς ἐλεύθερες Σπαρτιάτισσες ἐπέβαλε νὰ γυμνάζουν τὸ σῶμα τους, καὶ μάλιστα ὄχι λιγότερο τὰ κορίτσια ἀπὸ τὰ ἀγόρια, θεωρώντας ὅτι τὸ σπουδαιότερο γι' αὐτές εἶναι ἡ τεκνοποιία. Ἐπιπλέον καθιέρωσε ἀγῶνες δρόμου καὶ δύναμης γιὰ νὰ συναγωνίζονται μεταξύ τους οἱ γυναῖκες ὄπως συναγωνίζονται οἱ ἄνδρες, ἐπειδὴ πίστευε ὅτι, ἂν καὶ οἱ δύο γονείς εἶναι δυνατοί, γίνονται καὶ τὰ παιδιά τους πιὸ εὔρωστα.»
Ξενοφῶν, «Λακεδαιμόνιων Πολιτεία», Ι.1-4, μετάφραση Ἀλόη Σίδερη
