Ιωάννης Συκουτρής - Περί της πνευματικής ανόδου του λαού
«…ἂς ἀφήσωμεν τόν λαόν εἰς τήν δυστυχίαν του. Ὁ διανοούμενος δέν εἶναι ἀρθρογράφος ἐφημερίδος ἢ κοινοβουλευτικός παράγων, ὥστε νά εἶν᾿ ὑποχρεωμένος να πιστεύῃ (μᾶλλον νὰ κάνῃ πώς πιστεύει) εἰς αὐτήν τήν εἰδωλολατρείαν τοῦ Μολόχ τῆς δημοκοπίας, που λέγεται Λαός. Ὅποιος γνωρίζει από κοντά τόν λαόν καί τόν ἀγαπᾶ ἀληθινά, ξέρει πώς ἐκεῖνο πού χρειάζεται σήμερα εἶναι κυρίως ψωμί, ὑγεία, καλή διοίκησις, ἠθική πίστις... Αὐτό πρέπει νά τοῦ προσφέρη (ή να μήν τοῦ στερῇ τουλάχιστον) τό κράτος. Ας ἀφήσωμεν τάς ουτοπίας ὅτι θά μποροῦν πεινασμένοι ἄνθρωποι, πού ζοῦν μέσα εἰς τήν δυστυχίαν καί τήν σκληρότητα καί ἀδικίαν τῆς βιοπάλης, να «αναβοῦν» πνευματικῶς, προτοῦ να δοθοῦν αἱ προϋποθέσεις πρός τοῦτο. Ἡ μόρφωσις εἶναι ὡραῖον πρᾶγμα, ἀλλά δέν εἶναι καμμιά θαυματουργός ράβδος, με την ὁποίαν ἀντεισάγεται αντί τῆς μετριότητος ἡ πνευματική έξαρσις καί ἀντικαθίσταται ἡ ἀμβλύνοια και νωθρότης με λεπταισθησίαν και πρωτοτυπίαν. Ὅσον και να μορφωθῇ ἕνας λαός, θά μείνῃ λαός, δηλαδή ἔξω ἀπό τό πλαίσιον τῆς ἐνεργοῦ πνευματικῆς ζωῆς, ἡ ὁποία καί τά θέματά της καί τούς ήρωάς της και τούς φορείς της ἀπό τήν ἀριστοκρατίαν πάντοτε ἀντλεῖ. Εἶναι παρατηρημένον ἄλλωστε: ἡ ποιότης τῆς πνευματικῆς τροφῆς μιᾶς ὁμάδος εἶναι ἀντιστρόφως ανάλογος πρός τόν ἀριθμόν τῶν προσώπων πού τήν ἀπαρτίζουν.
Παρομοίας χιμαιρας κυνηγοῦμεν τόσα χρόνια οἱ διανοούμενοι καί δ' αὐτό δέν ἐκαταφέραμεν ἀκόμη τίποτε. Δέν ἀρχίσαμεν ἀπό ἐκεῖ πού ἔπρεπε. Δέν ἠθελήσαμεν ἀκόμη να διδαχθῶμεν ἀπό τό παράδειγμα τῆς Ἑπτανήσου, ὅτι ἐκεῖ καί μόνον παρουσίασαν καί αἱ λαϊκαί τάξεις κάποια πνευματικά ἐνδιαφέροντα (ὅσον εἶναι ἐπιδεκτικαί, ὅπου ὑπῆρχε μορφωμένη και καλλιεργημένη ἀριστοκρατία. Ὅσον χαμηλότερα εὑρίσκεται ἕνας ἄνθρωπος, τόσον περισσότερον ἔμμεσα δέχεται τήν ἐπίδρασιν τοῦ πνεύματος, ὄχι ἀπό τά βιβλία ἢ τήν διδασκαλίαν, ἀλλ' ἀπό τήν ἀκτινοβολίας μιᾶς δυνατῆς πνευματικῆς προσωπικότητος, ἀπό τό ζωντανόν παράδειγμα μιᾶς ἀληθινά πνευματικῆς ἡγέτιδος τάξεως. Τότε και μόνον ὑπάρχει ἡ δυνατότης καί τοῦ «ἀνεβάσματος» ὄχι βέβαια τοῦ λαοῦ, ἀλλά ἀτόμων ἀπό τά σπλάγχνα τοῦ λαοῦ.»
Ιωάννης Συκουτρής (1901-1937)
