Η περίπτωση του Κίτσου Μαλτέζου - Μακρυγιάννη (Βιβλιοκριτική)
«ὃν οἱ θεοὶ φιλοῦσιν ἀποθνήσκει νέος» - σε αυτή του τη φράση ο ποιητής Μένανδρος έκλεισε την τραγικότητα και μια σκληρή αλήθεια της ύπαρξης. Όποιος πεθαίνει νέος, συνήθως πεθαίνει αγνός, ιδεαλιστής, στο απόγειο της δύναμης του, χωρίς να έχει πάρει τον κατήφορο των γηρατειών.
Η περίπτωση του Κίτσου Μαλτέζου είναι τόσο ποιητική, όσο και ενδεικτική μιας εποχής. Ο ίδιος ο Κίτσος δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο. Τρισέγγονος του Ιωάννη Μακρυγιάννη, στο σπίτι του οποίου ανατράφηκε μαθαίνοντας από νωρίς τόσο τα απομνημονεύματα του προγόνου του, όσο την Ευρωπαϊκή φιλοσοφία και ποίηση της εποχής. Ταυτίστηκε με τον Ζαρατούστρα του Νίτσε, αλλά συντρίφτηκε από την αίσθηση της ματαιότητας.
Γόνος μεγαλοαστικής -ωστόσο διαλυμένης- οικογένειας, αριστεύει στο σχολείο, γράφει ποίηση, αναπτύσσει την αίσθηση του καθήκοντος, συνδιαλέγεται με τα ρεύματα της εποχής, εξελίσσεται σε καταθλιπτική, σοβαρή και βαθιά προσωπικότητα.
Εντάσσεται στη μεταξική νεολαία και αναλαμβάνει αξιώματα, βγάζει λόγους, φλογίζεται. Με την εισβολή των Γερμανών και την κατάρρευση του μετώπου το 1941, όταν ακούει τον καταβεβλημένο Ιωάννη Μεταξά να σχεδιάζει τη μεταφορά της ελληνικής κυβέρνησης στο εξωτερικό, σφίγγει δυνατά το χέρι του φίλου του και του λέει: «αν φύγει για έξω ο Μεταξάς ο ένας που θα πάει μαζί του θα είμαι εγώ».
Βέβαια η ιστορία έμελλε να κυλήσει διαφορετικά, όμως εξίσου τραγικά και για τους δύο. Ο Μεταξάς πεθαίνει και η Αθήνα καταλαμβάνεται από Γερμανούς. Ο Κίτσος, φοιτητής της Νομικής Σχολής (επί κατοχής πλέον) επιθυμεί να δράσει. Επηρεασμένος από το εθνικοαπελευθερωτικό λόγο και τις νέες (άγνωστες μέχρι τότε) ιδέες για μια σοσιαλιστική κοινωνία, εντάσσεται στο ΕΑΜ Νομικής. Όχι μόνον εντάσσεται, αλλά ηγείται. Γίνεται ο «κόκκινος τσάρος» της Σχολής.
Μέχρι που η ιδιοσυγκρασία του τον στρέφει ενάντια στην κομματική γραμμή του ΚΚΕ. Οι πρακτικές βίας που ακολουθούσε το ΕΑΜ για να κυριαρχήσει στον πανεπιστημιακό χώρο, οι επιθέσεις σε ιδεολογικούς αντιπάλους, η σκληρή κομματική γραμμή και τα πρώτα σημάδια της εμφύλιας σύγκρουσης τον κάνουν να απομακρυνθεί.
Διαφωνεί και αποχωρεί από το ΕΑΜ. Ακολούθως εντάσσεται στην οργάνωση ΡΑΝ (Ρωμυλία-Αυλών-Νήσοι), μια αστική οργάνωση εθνικοφρόνων που μένουν πιστοί στην κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής. Το όνομα της οργάνωσης αντιπροσωπεύει τις διεκδικήσεις αλύτρωτων εδαφών της Ελλάδας μετά τον πόλεμο. Οι σκληροί του ΚΚΕ όμως δεν συγχωρούν την αποστασία. Τον συκοφαντούν και εν τέλει τον δολοφονούν μέλη της ΟΠΛΑ, μέρα μεσημέρι, στο κέντρο των κατοχικών Αθηνών.
Χρόνια μετά, υψηλά στελέχη της αριστεράς, όπως ο Γ.Γ. του ΚΚΕ Γρηγόρης Φαράκος και ο Λεωνίδας Κύρκος μιλούν για αυτή την άνανδρη και άδικη δολοφονία. Αποκαθιστούν έστω και μετά θάνατον την τιμή του Μαλτέζου και την ιστορική αλήθεια.
Ο πρόσφατα θανών συγγραφέας του βιβλίου, Πέτρος Μακρής Στάικος, έχει καταφέρει να γράψει για τα γεγονότα αυτά με κάθε λεπτομέρεια και με αξιέπαινη αντικειμενικότητα. Το ψυχογράφημα του ήρωα, η παρουσίαση άγνωστων στιγμών και στίχων του, η αναψηλάφηση των πολιτικών παθών της εποχής γίνονται με ενδιαφέροντα και όμορφο τρόπο.
Το βιβλίο αυτό το θεωρώ ευανάγνωστο. Θα τον συνιστούσα σε όποιον επιθυμεί να γνωρίσει περισσότερα δεδομένα για την εποχή εκείνη. Η ανάγνωση του βιβλίου προϋποθέτει μια ελάχιστη (σχηματική) γνώση του ιστορικού πλαισίου, και βέβαια ένα ιστορικό και λογοτεχνικό ενδιαφέρον. Στο πέτρινο πρόσωπο του πρωταγωνιστή, αντικατοπτρίζεται ο ίδιος ο εμφύλιος. Στον θάνατό του εντοπίζουμε τις πρώτες σταγόνες αίματος των Δεκεμβριανών.
