Oswald Spengler - Εσωτερική μυθολογία και αρχαιότητα
Κανένας Ἕλληνας δὲν θὰ χρησιμοποιοῦσε τὴ λέξη φύση ὑπὸ τὴν ἔννοια μιᾶς ἀπόλυτης καὶ σχεδιασμένης δραστηριότητας, ἔτσι ὅπως τὰ κάνει ἡ σύγχρονη βιολογία. Γιὰ μᾶς «ἡ βούληση τοῦ θεοῦ» εἶναι πλεονασμὸς. Ὁ θεός (ἤ «ἡ φύση») δὲν εἶναι παρὰ βούληση. Ὅπως ἡ ἔννοια τοῦ θεοῦ ἀπὸ τὴν Ἀναγἐννηση καὶ ἑξῆς ἀρχίζει ἀνεπαίσθητα νὰ ταυτίζεται μὲ τὴν ἔννοια τοῦ ἄπειρου χώρου τοῦ σύμπαντος καὶ χάνει τὰ αἰσθητὰ, προσωπικὰ χαρακτηριστικά –ἡ ἁπανταχοῦ παρουσία καὶ ἡ παντοδυναμία ἔγιναν σχεδὸν μαθηματικὲς ἔννοιες–, ἔτσι μετατρέπεται στὴ μὴ ἐποπτικὴ βούληση τοῦ σύμπαντος. Ἔτσι ἡ καθαρὴ ὀργανικὴ μουσικὴ γύρω στὸ 1700 ξεπερνᾶ τὴ ζωγραφικὴ ὡς τὸ μόνο καὶ τὸ τελευταῖο μέσον διευκρίνισης αὐτῆς τῆς αἰσθησης γιὰ τὸ θεὸ. Ἄς ἀναλογισθοῦμε ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ τοὺς θεοὺς στὸν Ὅμηρο. Ὁ Δίας δὲν ἔχει ὄντως πλήρη ἐξουσία πάνω στὸν κόσμo· ἀκόμη καὶ στὸν Ὄλυμπο –ὅπως τὸ ἀπαιτεῖ ἡ ἀπολλώνεια αἴσθηση τοῦ κόσμου– εἶναι πρῶτος μεταξὺ ἴσων (primus inter pares), σώμα μεταξὺ σωμάτων. Ἡ τυφλὴ ἀναγκαιότητα, ἡ ἀνάγκη, τὴν ὀποία βλέπει ἡ ἀρχαία ἐγρήγορση (=συνείδηση) στὸν κόσμο δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸν Δία. Ἀντίθετα: οἱ θεοὶ ὑποτάσσονται σὲ αὐτὴ. Αὐτὸ λέγεται φωναχτὰ ἀπὸ τὸν Αἰσχύλο σἐ ἕνα πολὺ δυνατὸ χωρίο τοῦ Προμηθέα, ἀλλὰ τὸ αἰσθάνεται κανεὶς ἤδη στὸν Ὅμηρο ὅπου οἱ θεοὶ φιλονικοῦν καθὼς καὶ σὲ ἐκεῖνο τὸ κρίσιμο σημεῖο ὅπου ὁ Δίας σηκώνει τὴ ζυγαριὰ τοῦ πεπρωμένου, ὅχι γιὰ νὰ κρίνει τὴ μοίρα τοῦ Ἕκτορα, ἀλλὰ γιὰ νὰ τὴν πληροφορηθεῖ. Δηλαδὴ ἡ ἀρχαία ψυχὴ μὲ τὰ συστατικὰ της μέρη καὶ τὶς ἰδιότητές της ἐμφανίζεται ὡς ἕνας Ὄλυμπος μικρῶν θεῶν καὶ τὸ ἰδανικὸ τῆς ζωῆς τῶν Ἑλλήνων, τῆς σωφροσύνης καὶ τῆς ἀταραξίας εἶναι πῶς νὰ διατηρεῖται ἡ εἰρηνικὴ συνύπαρξή τους. Περισσότεροι ἀπὸ ἕναν φιλόσοφοι φανερώνουν αὐτὴ τὴ συνάρτηση ὅταν ἀποκαλοῦν τὸ ἀνώτατο μέρος τῆς ψυχῆς, τὸν νοῦν, Δία.
Oswald Spengler, «Ἡ Παρακμή τῆς Δύσης»
