Ιωάννης Συκουτρής: «ὀρθῶς πονεῖν»
Ὁ πόνος ὁ βαθύς, ὁ πόνος ὁ ἠθικὸς (δηλαδὴ ὁ πόνος ὄχ’ ὑπὸ τὴν βιολογικὴν ἔννοιαν), εἶν’ ὁ ἀσφαλέστερος, ὁ μοναδικὸς δρόμος πρὸς τὴν αὐτογνωσίαν, εἶν’ ὁ μεγάλος διδάσκαλος τοῦ φιλοσοφεῖν, Καταβιβάζει τὸν ἄνθρωπον, μὲ τὸν ἰσχυρὸν κλονισμὸν ποὺ δημιουργεῖ, ὡς τὰ κατάβαθα τῆς ὑπάρξεώς του, τὸν ἀναγκάζει νὰ ἐπιστρέψῃ εἰς τὸν ἑαυτόν του, τὸν μεταφέρει ἀπὸ τὴν περιφέρειαν, εἰς τὴν ὁποίαν ἡ καθημερινότης τῆς ἀπροβληματίστου ζωῆς συνήθως τὸν κρατεῖ, μέχρι τοῦ πυρήνος τῆς ζωῆς του, τῆς ὁποίας τώρα συνειδητοποιεῖ καὶ τὴν ἀξίαν καὶ τὸ νόημα, τώρα ποὺ ἀνακαλύπτει τὸ βαθύτερον, τὸ ἀντικειμενικώτερον, καὶ διὰ τοῦτο προσωπικώτερον, ἐγώ του. Ὑπ’ αὐτὴν τὴν ἔννοιαν δικαίως ὁ πόνος ἐθεωρήθη ἀπὸ τοὺς λαοὺς ὡς μέσον παιδεύσεως τοῦ ἀνθρώπου ὑπὸ τοῦ θεοῦ: πάθος, μάθος. Ἀλλ’ ὡς παίδευσις θεϊκὴ ἀποτελεῖ ὁ πόνος κάθαρσιν τῆς ψυχῆς, καὶ κάθε κάθαρσις - τὸ παρέστησεν καὶ ὁ Ὅμηρος τόσον ὡραῖα καὶ συγκινητικὰ εἰς τὸ Ω τῆς Ἰλιάδος - κάθε κάθαρσις μόνον διὰ τοῦ πόνου συντελεῖται.
Καὶ ἡ ἀληθινὴ Εὐτυχία, ἐκείνη δηλαδὴ ποῦ δὲν εἶναι κυνήγημα τοῦ ἀγνώστου, ἀλλ’ ἐπιστροφὴ πρὸς κάτ’ ἰδικόν σου, πρὸς τὴν μοῖραν σου, τῆς ὁποίας ἔργον εἶν’ ἡ βούλησίς σου, ὄχι τανάπαλιν· ὄχι ἀποβίβασις εἰς ἕνα ξένον καὶ ἄγνωστον νησί, ἀλλὰ γυρισμὸς πρὸς τὴν Ἰθάκην - ἡ ἀληθινὴ Εὐτυχία δὲν εἶν’ ἡ ἀπόλυτος ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὸν πόνον· εἰδεμή, θά ἦτον εὔκολον νὰ εἶσ’ εὐτυχὴς μὲ τᾶ ναρκωτικὰ καὶ τὰ ὑπνωτικά, μὲ τὰ τεχνητὰ μεθύσια. Δὲν εἶν’ ἡ πλήρης ἀπάθεια - θὰ ἦσαν τότε οἱ λίθοι τὰ εὐτυχέστερα τῶν ὄντων. Εἶναι ἡ λογικότης, ἡ τελεολογία τοῦ πόνου, ἡ ὁποία σὲ εἰσάγ’ εἰς τὴν ἠθικὴν ἀναγκαιότητα καὶ τὴν δημιουργηκότητα τοῦ πόνου: εἶναι τὸ ὀρθῶς πονεῖν. Δι’ αὐτοῦ καὶ μόνου ἡ Εὐτυχία αἰσθητοποιεῖται ὡς κάτι θετικόν, άφοῦ θἀ εἶναι κάτι ζωντανὸν - καὶ ζωντανὸν εἶναι πάντοτ’ ἐκεῖνο, ποὺ διατρέχει κινδύνους, ποὺ ἔχει συνείδησιν τῆς ὑπάρξεώς, τῆς παρουσίας καλύτερα, τῶν κινδύνων. Κατὰ ταῦτα, καὶ μόνον μὲ τὴν σκέψιν καὶ τὴν αἴσθησιν τῆς δυστυχίας (ποὺ εἶν’ αἴσθησις τοῦ βάθους τοῦ ἐγώ του) χαίρετ’ ὁ ἄνθρωπος τὴν εὐτυχίαν του, ὅπως χαίρεσαι τὴν Ζωὴν ὄχι ὅταν λησμονῇς, ἀλλ’ ὅταν συλλογίζεσαι τὸν θάνατον. Διὰ μόνου τοῦ πόνου ἡ Εὐτυχία ἀναδεικνύετ’ εἰς ἀξίαν, ἡ ὁποία νὰ ὑπερβαίνῃ τὴν ἀπλῆν βιολογικὴν ἱκανοποίησιν, ὅπως διὰ μόνου τοῦ θανάτου ἀνυψώνεται ἡ Ζωὴ εἰς ἀγαθόν, τὸ μέγ’ ἀγαθὸ καὶ πρῶτο τοῦ ποιητοῦ.
Ἰωάννης Συκουτρής, «Φιλοσοφία τῆς Ζωῆς»
