Λησμονημένη Εκστρατεία

Μια από τις πιο λησμονημένες σελίδες της νεότερης ιστορίας μας, είναι η Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922). Οι σημερινοί Έλληνες ίσως γνωρίζουν τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, την καταστροφή της Σμύρνης, το κύμα προσφύγων του 1922, αλλά δυστυχώς οι περισσότεροι αγνοούν τις σελίδες δόξας που γράφτηκαν από τον Ελληνικό Στρατό στη μικρασιατική ενδοχώρα. Αγνοούν τις υπεράνθρωπες πορείες, τις θρυλικές επελάσεις του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων με τις ξιφολόγχες ανά χείρας, την απελευθέρωση πανάρχαιων Ελληνικών πόλεων στην ανατολική πλευρά του Αιγαίου...

Η Εκστρατεία στη Μικρά Ασία αποτέλεσε την κορωνίδα του Ελληνοτουρκικού Πολέμου των ετών 1919 εως 1922. Ο Ελληνικός Στρατός εστάλη στις περιοχές της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με την σύμφωνη γνώμη των Συμμάχων, ως τοποτηρητής. Οι περιοχές που κατέλαβε ήταν κυρίως στα παράλια, όπου το ελληνικό στοιχείο, είτε ως πλειοψηφία είτε όχι, ζούσε και δραστηριοποιούνταν έντονα.

Με βάση όσα είχαν συμφωνηθεί, μόνο μετά από 5 χρόνια και αφού θα διενεργείτο δημοψήφισμα, θα αποφασιζόταν η τύχη της Σμύρνης και σε ποια χώρα θα περνούσε. Προφανώς όμως η Ελλάδα πίστευε ότι, εκ των πραγμάτων, θα κέρδιζε το δημοψήφισμα. Η Σμύρνη εκείνη την εποχή είχε περίπου 270.000 πληθυσμό εκ των οποίων 140.000 Έλληνες (και οι λοιποί μουσουλμάνοι Τούρκοι, φραγκολεβαντίνοι, Αρμένιοι, δυτικοί και Εβραίοι).

Παράλληλα, τον Ιούλιο του 1920, ο Ελληνικός Στρατός θα απελευθερώσει και την Ανατολική Θράκη φτάνοντας κυριολεκτικά λίγα χιλιόμετρα έξω από την Κωνσταντινούπολη.

Το 1920 υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920), η οποία καθόριζε τους όρους ειρήνης των Συμμάχων με την ηττημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Και ενώ ο Σουλτάνος δέχθηκε την συνθήκη, οι Νεότουρκοι με επικεφαλής τον Μουσταφά Κεμάλ, δεν την αναγνώρισαν, ενώ ήδη βρίσκονταν σε ανταρτοπόλεμο με την Αντάντ και τους Έλληνες συμμάχους της. Αυτό οδήγησε την ελληνική κυβέρνηση στην ανάληψη δράσης προκειμένου να επιβάλει τα συμφωνηθέντα, με την προοπτική να κερδίσει πιθανώς και επιπλέον εδάφη. Έτσι, τα ελληνικά στρατεύματα άρχισαν το καλοκαίρι του 1920 να προελαύνουν σε εδάφη έξω απ'τη ζώνη Σμύρνης.

Η προέλαση ήταν επίπονη, οι επιτυχίες όμως τεράστιες. Συμβολικότερη στιγμή ήταν η κατάληψη της Προύσας από τους Έλληνες και η επίσκεψη του Σοφοκλή Βενιζέλου (υιού του Ελευθέριου Βενιζέλου) στον τάφο του Οσμάν, του ιδρυτή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Ο Σοφοκλής Βενιζέλος στον τάφο του Σουλτάνου Οσμάν Α', 1920.

Οι Ελληνικές Δυνάμεις έφτασαν έξω από την πόλη της Άγκυρας, όμως τότε το μέτωπο κατέρρευσε. Οι ερμηνείες για τις αιτίες του γεγονότος είναι πολλές. Οι βασικότερες ήταν: η σωματική και ψυχολογική κόπωση των Ελλήνων στρατιωτών, η μεταστροφή του διεθνούς παράγοντα εναντίον της Ελλάδος και οι δυσκολίες διατήρησης ενός τόσο διευρυμένου μετώπου.

Όμως ακόμα και στην υποχώρηση, δεν έλλειψαν στιγμές ανδρείας και αυτοθυσίας, όπως η μανιώδης αντίσταση του Νικόλαου Πλαστήρα και των Ευζώνων του, που είχε σαν αποτέλεσμα την σωτηρία χιλιάδων αθώων ψυχών. Η μορφή του έμεινε στο συλλογικό υποσυνείδητο των Τούρκων ως "Μαύρος Καβαλάρης" και το 5/42 Σύνταγμα ως "Şeytan asker", δηλαδή στρατός του διαβόλου.

Η καταστροφή, ωστόσο, δεν μπόρεσε να αποσοβηθεί. Η Σμύρνη κάηκε και οι ελληνικοί πληθυσμοί σφαγιάστηκαν. Όσοι επιβίωσαν, υποχρεώθηκαν σε εξοντωτική εργασία στα τάγματα εργασίας, εως ότου εκδιώχθηκαν από την πατρογονική γη τους κατά την ανταλλαγή πληθυσμών.